COLUMBUS

Ik wil op deze plek met enkele woorden stil staan bij de zeereis van Christoforus Columbus in 1492. Eensdeels was deze reis uit nood geboren, omdat in 1453 de handelsweg naar het Oosten voor ons was afgesneden, vanwege de val van Constantinopel. De handel in het Middellandse Zeegebied stortte in. Aanvankelijk zocht men daarna handelswaar langs de westkust van Afrika, totdat Columbus het plan ontwierp om door het westen de Indiën te bereiken. Anderzijds was er ook een missionair motief, want Columbus achtte zich geroepen om de Naam van Christus over de oceaan heen te dragen. De Spaanse koning Ferdinand was er niet voor, maar zijn vrouw, koningin Ysabella wel. Wellicht stond zij sterk onder invloed van renaissance en humanisme. Dit betekende vrij onderzoek, ontdekkingen doen, persoonlijke ontplooiing najagen. De nadruk lag op de innerlijke gezindheid, het geloof in vooruitgang.

Door de opkomst van een moderne wereldvoorstelling begon men te dromen van een vrije wereld met onbegrensde mogelijkheden, waarin alles overal gelijk is, zodat men overal kan doen alsof men thuis is, alle mensen moeten als broeders beschouwd worden. Echter in werkelijkheid betekent dit een wereldoverheersing, een totale beteugeling van het leven, een ontkenning van alle beperking en gebondenheid. Signalen van de nieuwe tijd dus.

Wetenschap, techniek, vorstelijk absolutisme en beginnende staatsalmacht achtten zich gereed om de werkelijkheid te gaan beteugelen. Enfin, Ysabella gaf in 1492 haar juwelen te pand voor 3 schepen, en Columbus zette koers, bereikte Guanahani (door hem San Salvador genoemd) en Haïti, maar hield geen rekening met de werkelijkheid. Columbus was een vooruitgangsdenker die de schepping ineens open gooide, grenzen vergat en de beschermende orde doorbrak. Terwijl hij meende bezig te zijn om het rijk van Christus naar de overkant van de oceaan te brengen, bracht hij in werkelijkheid onbekende ziekten daarheen, waaraan 75% van de bevolking stierf. Columbus en zijn mannen liepen daar ook ziekten op. Ten onrechte maakte Columbus het zendingswerk los van de natuurlijke orde, hij ontkende het mensenleven en hield geen rekening met de diversiteit van werelddelen. Wat hij deed was niet op het volkerenleven berekend, de stap was vrijpostig en onwezenlijk. Door zijn eigen volk werd hij bovendien belasterd, zodat hij een poos in de Spaanse gevangenis belandde. Maar Columbus heeft het boetekleed willen dragen, zelfs moesten zijn handboeien met hem mee het graf in, bepaalde hij. Heeft hij in het geweten gevoeld dat hij een grens ongeoorloofd had overschreden?

Columbus is een grondlegger van het grensontkennende christendom. Grenzenloze christenen blijken nog altijd te dromen van een doorkruising van de levensbeschermende rechtsorde, maar het foute is dat er dan een totalitaire (wereld-)regering opduikt tot beteugeling van de opengebroken wereld, en wij zien dat VN-verdragen tot vernietiging van onze oude bestaande rechtsorde hebben geleid en leiden. Enerzijds heeft Columbus bij het zoeken van een weg naar de Indiën gehandeld vanuit de nood, maar hij liet zich leiden door illusies; anderzijds hebben wij aan de ontdekking van Amerika te danken dat zich daar iets van het oude, wankelende Europa kon voortzetten tot op de huidige dag. Wij hebben die avond naar aanleiding van deze geschiedenis nog lang met elkaar gesproken over de vraag wat mogelijk en geoorloofd is.